Engeltjesmakerij [En-gel-tjes-ma-ke-rij]
Vandaag staat op RTV Rijnmond de Rotterdamse Dina Sanson (1868-1929) centraal. Zij is de eerste vrouw bij de Nederlandse politie. Meer over haar vind je hier.
Mijn oog viel op het woord engeltjesmakerij. Dit waren commerciële kosthuizen waar voornamelijk kinderen van ongehuwde moeders werden ondergebracht. De kinderen werden zo goedkoop mogelijk opgevangen en slecht verzorgd. Ook speculeerden de uitbaters op het leven van de kinderen door overlijdensverzekeringen op de kinderen af te sluiten. Veel van de kinderen in die kosthuizen komen te overlijden.
Het van 1561 daterende weeshuis in Rotterdam krijgt in 1578 de beschikking over het leegstaande Augustijner nonnenklooster. Via een reactie op een artikel in de Geschiedenis van Zuid Holland, leerde ik dat 36 jaar nadat Jan van Riebeeck het VOC verversingsstation bij Kaap de Goede Hoop stichtte, tenminste 8 weeskinderen vanaf dit weeshuis naar Kaap de Goede Hoop werden gestuurd.
Volgens ons onderzoek gaat het hier om Ariaantje Jacobs en op 29 oktober 1688 trouwde zij op 15 jarige leeftijd met de zes jaar oudere Gerrit Jansz van Deventer in Kaapstad, Zuid Afrika. Samen kregen zij 8 kinderen. Ariaantje werd op haar 8e in 1681 wees toen haar moeder Heijltje Arens (1638-1681) stierf. Haar vader Jacob (Abrahamse) van Rotterdam (1633-1672) stierf negen jaar eerder.
Update:
In 1687 besloot Simon van der Stel, de toenmalige directeur-minister van de Heeren XVII, dat het ‘Gereformeerd Burgersweeshuis’ in Rotterdam acht vrouwelijke weeskinderen (waaronder Ariaantje en haar halfzus Willemijntje) moest afstaan om echtgenotes te worden van de Nederlandse kolonisten. Deze acht meisjes vertrokken met 34 Franse vluchtelingen, Hugenoten, die zich aan de Kaap wilden gaan vestigen op 20 maart 1688 met het VOC schip China naar de Kaap. Zij arriveerden op 4 augustus 1688 in Kaap de Goede Hoop. Bekend is dat 19 van de Franse vluchtelingen overleden. Het is vooralsnog niet bekend hoeveel weesmeisjes exact op dit 48 meter lange schip aanwezig waren en hoeveel van hen deze 6 maanden lange reis overleefden. Het schip was gebouwd voor 250 tot 300 mannen, vrouwen en kinderen. Op 20 maart 1688 vertrok het schip met maar liefst 305 mensen.
| Passagiers | Bij vertrek | Overleden | – Aankomst Kaap de Goede Hoop | + Vertrek Kaap de Goede Hoop | Overleden | Aankomst Batavia |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Zeevarenden | 156 | 19 | 10 | 6 | 9 | 143 |
| Soldaten | 111 | 4 | 1 | 3 | 105 | |
| Passagiers | 38 | 29 | 0 | 8 | 1 |
Update:
Dit verhaal krijgt helemaal een bijzonder staartje nu ik er achter kom dat het Zuid Afrikaanse PPOX R59W gen op Gerrit Jansz van Deventer en op zijn vrouw Ariaantje Jacobs terug te voeren is. Dit gen veroorzaakt buikpijn en ernstige lichtgevoeligheid en littekens en verminking van de vingers, neus en oren. De link met deze oprichtersfamilie werd voor het eerst geïdentificeerd door Geoffrey Dean, een Britse arts die zich in 1947 in Zuid-Afrika vestigde. Hij kon vaststellen of Ariaantje of haar man, Gerrit Jansz, de mutatie bij zich had. Op basis van het feit dat Hendrik, de zoon van de halfzus Willemijntje, ook de mutatie porfyrie had, werd aangenomen dat de drager Ariaantje was.
Of de andere broers en zussen van Ariaantje ook het gen bij zich droegen is vooralsnog niet bij ons bekend:
Elsien Jacobs 1658-
Abraham Jacobs 1660- Jannetje Jacobs 1662- Willmyntje Adriana Ariens de Wit ca 1665- Maritje Jacobs 1666- Jannetje Jacobs 1668- Ariaantje Jacobs 1673-1713/ Adriana Jacobs 1673-
Noot:
Vandaag de dag staat Engeltjesmaker voor iemand die illegaal abortus pleegt!